E drejta për të mos dëshmuar është një nga parimet themelore të të drejtës penale në Spanjë. Por, pavarësisht se është kaq e rëndësishme, shumë njerëz —veçanërisht të huaj— nuk e njohin ose nuk dinë si ta përdorin siç duhet.
A mund të hesht para gjykatësit? A më dëmton nëse nuk përgjigjem? Po nëse jam dëshmitar? Te Legal Allies ta shpjegojmë pa teknicizma, me shembuj praktikë dhe këshilla që të mos bësh gabime — as duke folur, as duke heshtur shumë.
Çfarë është e drejta për të mos dëshmuar?
Kjo e drejtë të lejon të heshtësh para policisë, prokurorit apo gjykatës, pa u konsideruar fajtor për këtë. Është e garantuar nga Kushtetuta Spanjolle (neni 24.2) dhe nga Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike.
Kjo do të thotë:
- Askush nuk mund të të detyrojë të flasësh kundër vetes.
- Nuk ke pse të provosh pafajësinë tënde.
- Nuk mund të të ndëshkojnë për refuzimin për të bashkëpunuar me vetë-inkriminimin tënd.
Po, si në filmat amerikanë: “ke të drejtë të heshtësh, gjithçka që thuash mund të përdoret kundër teje”. Por këtu është edhe më e rëndësishme, sepse deklarata jote mund të përcaktojë rezultatin e gjithë çështjes penale.
Kush mund të përdorë këtë të drejtë?
Të akuzuarit ose të hetuarit
Nëse je i akuzuar për një vepër penale, mund:
- Të mos dëshmosh fare.
- Të dëshmosh vetëm para gjykatësit, jo para policisë.
- Të flasësh vetëm kur të intereson, në momentin që zgjedh vetë.
Dëshmitarët me lidhje familjare
Nëse je dëshmitar, por:
- Je bashkëshort/e ose partner i të akuzuarit,
- Je prind, fëmijë apo vëlla/motër i tij/saj,
… mund të refuzosh të dëshmosh gjithashtu. Quhet përjashtim nga detyrimi për të dëshmuar.
Kur është mirë të përdorësh të drejtën për të mos dëshmuar?
Këtu vjen pjesa më praktike: heshtja është një strategji. Të flasësh gjithmonë “sepse jam i pafajshëm” nuk është domosdoshmërisht gjëja më e mirë. Shpesh, një deklaratë e keqe mund të të dëmtojë më shumë.
Raste kur është mirë të heshtësh:
- Nuk ke avokat ose nuk e ke të qartë këshillimin ligjor.
- Je i tensionuar, i hutuar ose nën frikë.
- Nuk e di çfarë provash ka kundër teje.
- Je i shokuar nga arrestimi.
- Akuza është e paqartë për ty.
Në këto raste, të përdorësh të drejtën për të mos dëshmuar është mënyrë për të mbrojtur veten.
Po nëse tashmë kam dëshmuar para policisë?
Mos u shqetëso: deklaratat në polici nuk janë detyruese. Mund ta ndryshosh versionin në gjykatë (me strategji të mirë), dhe gjykatësi do t’i japë më shumë rëndësi asaj që thuhet në gjykatë.
Te Legal Allies kemi parë shumë raste ku të huajt dëshmojnë nga frika, pa kuptuar spanjishten apo duke firmosur pa ditur çfarë po nënshkruajnë – dhe pastaj duhet të korrigjojmë gjithçka në gjykatë.
A më dëmton nëse nuk flas?
Jo. Ligjërisht, gjykatësi ose prokurori nuk mund ta konsiderojnë heshtjen si pranim faji.
Por, vëmendje:
- Nëse përdor keq këtë të drejtë (p.sh. refuzon të dëshmosh, por pastaj flet në media), mund të humbasësh besueshmërinë.
- Nëse ndryshon version shpesh, krijon dyshime të panevojshme.
Zgjidhja më e mirë: konsultohu me një avokat penalist dhe vendos strategjikisht kur të flasësh, si të flasësh… ose kur është më mirë të heshtësh.
Nëse jam i huaj, a kam të drejtë të mos dëshmoj?
Po, dhe është edhe më e rëndësishme për ty. Shumë studentë ose rezidentë të huaj në Spanjë dëshmojnë pa e ditur situatën ligjore, pa përkthyes zyrtar ose nën presion nga policia.
Mos e bëj këtë gabim! Nëse nuk e kupton çfarë po ndodh:
- Ke të drejtë për përkthyes zyrtar,
- Ke të drejtë për avokat,
- Dhe sigurisht, ke të drejtë të mos dëshmosh.
Te Legal Allies, mbrojmë klientë nga mbi 40 nacionalitete. Dhe këshilla jonë e parë nëse të arrestojnë ose të thërrasin për të dëshmuar është:
MOS FOL PA AVOKATIN TËND PRANË.
A zbatohet kjo e drejtë vetëm në gjykim?
Jo. E drejta për të mos dëshmuar zbatohet në:
- Momentin e arrestimit,
- Në polici,
- Para gjykatësit hetues,
- Në gjykimin kryesor.
Dhe mund ta përdorësh pjesërisht:
- Të mos flasësh fare.
- Të përgjigjesh vetëm avokatit.
- Të refuzosh të përgjigjesh për pyetje të caktuara.
Shembull praktik
Një kliente jonë u akuzua për vjedhje gabimisht (u ngatërrua me një person tjetër në një dyqan). Policia e bindi të pranojë fajin “që të mbaronte shpejt”. Ajo përdori të drejtën për të heshtur, priti avokatin dhe më vonë, me kamerat e sigurisë, provuam se nuk ishte ajo. Çështja u mbyll pa thënë asnjë fjalë.
E drejta për të mos dëshmuar është një armë ligjore e fuqishme. Përdore siç duhet, të shpëton nga dënime të padrejta, gabime të pakthyeshme dhe pasoja serioze në dosjen penale.
Të flasësh nga frika, presioni ose padija mund të të dëmtojë. Të heshtësh me strategji dhe me ndihmën e një avokati, është ndonjëherë zgjedhja më e zgjuar.
Nëse të kanë thirrur për të dëshmuar ose të kanë arrestuar dhe nuk di ç’të bësh — Legal Allies është me ty që nga minuta e parë. Të këshillojmë në gjuhën tënde dhe të mbrojmë siç duhet.
